N vitamini (lipoy turşusu) keçmiş əsrin ortalarında aşkar olunub. Bu tam vitamin deyil, vitaminə bənzər maddə sayılır.

Lakin bu maddə orqanizmə olduqca güclü təsir göstərir.

İlk növbədə N vitamini orqanizmdə gedən turşuma proseslərini ləngidir. Alimlərin fikrinə görə, məhz bu proseslər orqanizmin qocalmasına və bir çox xroniki xəstəliklərin, o cümlədən xərçəngin inkişafına səbəb olur.

Həmçinin N vitamini şəkərli diabet xəstəliyinin inkişafının qarşısını alır.

Digər faydalı təsirlər arasında:

- qaraciyərin fəaliyyətini bərpa edir, orqanı mənfi təsirlərdən qoruyur

- sinir və immun sistemlərinin fəaliyyətini yaxşılaşdırır

- güclü antioksidantdır - orqanizmi cavan saxlayır

- insultun qarşısını alır

- beyinin fəaliyyətini yaxşılaşdırır

- qanda xolesterolun səviyyəsini aşağı salır, aterosklerozun inkişafını ləngidir

- iş qabiliyyətini artırır, insanı daha gümrah edir

N vitamininin mənbələri: maya, ispanaq, düyü, kələm, mal əti, ürək, qaraciyər, süd, yumurta.

N vitamini dərman preparatları şəklində də buraxılır.

Ohayo Universiteti (ABŞ) alimləri araşdırmalar zamanı aşkar ediblər ki, qidalanma rasionunun 20% azalması vaxtından əvvəl ölümünün riskini xeyli azaltmağa imkan verir.

Məsələn, bunun üçün alimlər gün ərzində 1 porsiya əti 1 ovuc qoz-fındıqla əvəz etməyi tövsiyə edirlər. Alimlərin fikrinə görə, yalnız bu sadə qaydaya əməl etməklə insan həyatını 8-17% uzada bilir.

The Daily Mail xəbər verir ki,  alimlər qidalanmada xroniki xəstəliklərin riskini azaldan məhsulların miqdarını artmağı tövsiyə edirlər. Bu məhsullar arasında: meyvə, tərəvəz, balıq, zeytun yağı, süd məhsullarıdır.

Alimlər 70 mindən artıq insanların qidalanmasını analiz etdikdən sonra belə qərara gəliblər ki, rasionu 20% azaltmaq və qidalanmaya yuxarıda sadaladığımız məhsulları əlavə etməklə insanlar həyatını xeyli uzada bilər.

Xəbər verdiyimiz kimi, müğənni Şəbnəm Tovuzlu (Əsədova) avtomobil qəzası keçirib.

Oxu.Az-ın əməkdaşı bununla bağlı müğənninin prodüseri Cəmilə xanımla əlaqə saxlayıb.

O, faktı təqsdiqləyib:

“Bakı-Ələt yolunda qarşıdan gələn avtomobil düzgün dönmə hərəkəti etmədiyi üçün bizim avtomobillə toqquşdu. Mən arxada, Şəbnəm xanım isə öndə əyləşmişdi. Ona görə burnu və alnı yüngül zədələndi. Hadisənin təsirindən güclü şok keçirmişdi. Mən, sürücü və Şəbnəm xanım xəstəxanada müayinə edildikdən sonra evə buraxıldıq. Şükür olsun ki, qəza zamanı nə biz, nə də qarşı tərəfdən ciddi xəsarət alan olmadı”.

Bu gün bir sıra kütləvi informasiya vasitələrində Azərbaycandan Gürcüstana  gedən Azərbaycan vətəndaşının Gürcüstan gömrükçüləri tərəfindən saxlanıldığı və yoxlama zamanı onun avtomobilindən ümumi dəyəri 61 000 ABŞ dolları təşkil edən 2.5 kq qızıl məmulatları aşkar edildiyinə dair məlumatlar yayılıb.

Dövlət Gömrük Komitəsi mətbuat xidmətindən APA-ya verilən məlumata görə, Azərbaycan Respublikası vətəndaşı Rəhman Şirinov  VAZ-21 723 markalı 45 BX 890 dövlət nömrə nişanlı avtomobili ilə Azərbaycandan Gürcüstana deyil Gürcüstandan Azərbaycana gəlmək istəyərkən qonşu ölkənin gömrükçüləri tərəfindən saxlanılıb.

Tbilisidə “Dezertirka” adlanan bazarda baş vermiş yanğın söndürülüb.

APA-nın Gürcüstan bürosunun məlumatına görə, yanğın nəticəsində 200 kvadratmetr sahə yanıb. Yanğın baş vermiş anbarda plastmas məmulatlar və ərzaqlar saxlanılırmış.

Yanğının baş vermə səbəbləri və dəymiş ziyanın məbləği məlum deyil.

Dərman, kimyəvi vasitələr və s. ilə zəhərlənmə hallarına uşaqlar arasında tez-tez təsadüf edilir.

Bu səbəbdən belə bədbəxt hadisələrin profilaktikası olduqca önəmlidir.

Evdə uşaq üçün potensial təhlükə yaradan hər bir şey (məişət kimyası, kosmetik vasitələr, ətirlər, boya, yapışqan, müxtəlif dərmanlar və s.) uşağın əli çata bilməyən yerlərdə saxlanılmalıdır!

Simptomlar

Uşaqlar tez-tez dərmanlardan zəhərlənirlər. Bunu siz uşağın davranışından şübhələnə bilərsiniz - aktiv və şən olan uşaq birdən-birə əzgin, yuxulu və ya əksinə həddən artıq oyanıqlı, həyacanlı olur, uşaqda, qıcolmalar, huşunun itirilməsi, hətta koma inkişaf edə bilər.

Otaqda səpələnmiş dərmanları gördükdə, uşaq özü sizə bir neçə dərmanı "yediyindən" xəbər verdikdə, mütləq "təcili yardım" çağırın. Hətta uşaqda heç bir zəhərlənmə əlaməti yoxdursa və uşaq özünü adi hallarda olduğu kimi aparırsa, onu mütləq həkim müayinə etməlidir. Ola bilər ki, dərman hələ qana sovrulmayıb və öz mənfi təsirini uşağa göstərməyib.

Bəzən böyük uşaqlar səhvən, kiçik uşaqlar isə hər şeyə maraq göstərmək adətindən hər hansı bir kimyəvi maddəni (təməzləyici vasitələr, benzin, sirkə, spirt və s.) içə bilərlər. Bu halda uşaqda ağız suyunun artması, ağızın selikli qişasının və üzün qızarması və ya yanması, qusma kimi simptomlar meydana çıxır. Dərhal “təcili yardım” çağırın.

Yardım

Dərmanlardan, həblərdən zəhərlənmə zanmanı ilk tibbi yardım məqsədi ilə uşağın mədəsini mümkün qədər tez yumaq lazımdır.

Bunun üçün uşağın yaşından asılı olaraq ona 1-3 stəkan qaynadılmış soyuq su verin, sonra isə uşağın ağzını açaraq, steril tənzif dolanmış 2 barmağınızı (qaşıq, şpatel) onun dilinin kökünə sıxın. Cəld və dəqiqliklə hərəkət edin. Dilin kökünə təzyiq etməyiniz nəticəsində uşaqda qusma baş verəcəkdir. Uşağı qarnı aşağı olmaqla və başı önə sallanmaqla dizlərinizin üstünə və ya yatağa qoyun və qusma qurtarana qədər bu vəziyyətdə saxlayın. Sonra uşağa təkrarən su içirtməklə yenə də qusma refleksini yaratmağa çalışın. Bunu uşağın mədəsindən təmiz su çıxana qədər davam etdirmək lazımdır.

Qusuntu kütlələrini atmağa tələsməyin: çünki onlar, məsələn, uşağın zəhərləndiyi dərman məlum olmadığı halda, onun hansı dərmanı udduğunu müəyyən etmək üçün laborator müayinəsinə göndərilməlidir.

Mədənin yuyulmasından sonra uşağa sorbent preparatlardan birini (smekta, polifepam, polisorb, aktivləşdirilmiş kömür) vermək lazımdır. Hər hansı səbəbə görə ()qorxursunuz, uşaq ağlayır və s.) uşağın mədəsini yuya bilməmisinizsə, ona mütləq sorbent verin.

DİQQƏT! Uşaq benzinlə, sirkə, "perekis"  və s. turşu və qələvilərlə zəhərlənmiş olarsa, heç bir halda qusma refleksini yaratmaq olmaz! Qusuntu kütləsi qida borusunu təkrarən yandıra, hətta deşə bilər!

Belə vəziyyətdə uşağı sakitləşdirmək, ½-1 stəkan soyuq su (ondan başqa heç nə!) vermək lazımdır. Bu mədədə olan zəhərin durulaşmasına və qana sovrulmasının ləngiməsinə kömək edəcək! Əgər uşaq döş sümüyü arxasında və ya qarnında kəskin ağrının olmasından (mədənin və ya yemək borusunun tamlığının pozulmasına şübhə yaradır) şikayət edirsə, ona su vermək olmaz!

1 yaşına qədər olan uşaqlarada isə ümumiyyətlə, heç bir halda qusma refleksini yaratmaq olmaz – bu zaman onlar boğula bilər! Onların mədəsi yalnız xəstəxanada zondla yuyulmalıdır.

İstənilən yaşda olan uşaq huşsuz vəziyyətdə olduqda, onda süni şəkildə qusma refleksini yaratmaq olmaz. Huşsuz vəziyyətdə olan uşağı böyür üstə qoymaq lazımdır ki, qusma baş verdikdə, uşaq boğulmasın.

Zəhərlənmiş uşağın mədəsini yaxşı yuduğunuza əmin olsanız belə, heç bir halda, həkim tərəfindən müayinə olunana qədər ona yemək və ya süd, şirə və s. verməyin. Çünki bu mədə şirəsinin ifraz olmasına, nəticədə isə zəhər qalıqlarının da mədədən tez bir zamanda sovrulmasına səbəb olacaq.

Zəhərlənmiş uşağa ağrıkəsici dərman vermək, qarının üzərinə isti və ya soyuq kompress, "qrelka"  qoymaq olmaz.

Hətta uşağınıza lazım olan yardım göstərmisinizsə, onu mütləq həkimə göstərin. Bəzi dərmanlar gecikmiş təsir göstərə bildiklərindən, zəhərlənmədən bəzən bir gün, bəzən isə daha çox müddət keçdikdən sonra, uşaqda böyrəklərin, qara ciyərin fəaliyyətinin dayanması, korluq və s. bu kimi ağır əlamətlər meydana çıxa bilər.